Hoe werkt narcose?
Onlangs ging een vriendin onder het mes en moest daarvoor onder narcose. We kletsen een beetje over wat er allemaal gebeurt op zo'n OK terwijl jij onder zeil bent. Ik vertelde over de keelpijn die ik had na mijn laatste operatie en zij vroeg waar dat door kwam. Toen ik haar vertelde dat dit kwam door het beademingsapparaat waar je tijdens een operatie onder narcose aan ligt, schrok ze. Tijd voor een artikel over sedatie.
De Grieken ontdekte een vis waarbij men een elektrische schok krijgt bij aanraking die een verlamming ten gevolge heeft. Zoals ook gebeurt wanneer men een sidderaal aanraakt. De Grieken noemden die vis narkè en vormden er een werkwoord narkan van dat betekende: verlamd worden, gevoelloos worden, verdoofd of bedwelmd worden. Vandaar dat ze de bloem met bedwelmende geur narkissos, narcis noemden. Het zelfstandige naamwoord, dat door de Romeinen werd overgenomen, luidde: narcosis: verdoving. Dat is de vorm die in het Engels is gebleven; het Nederlands, Frans en Duits gebruiken de vorm narcose voor: de toestand van gevoelloosheid waarin iemand wordt gebracht die geopereerd moet worden. P.H. Schröder (1980), Van Aalmoes tot ZwijntjesjagerAnesthesie (van het Griekseάναισθησία, "geen gewaarwording") is het proces om de waarneming van pijn en andere negatieve gevoelens te blokkeren. Dit stelt patiënten in staat om chirurgische en andere pijnlijke procedures te ondergaan zonder dat hun verdere schade wordt aangedaan. De medisch specialisten die zich in het beleid van verdovingsmiddelen specialiseren, worden anesthesist[1] of anesthesioloog genoemd en hun specialisme heet anesthesiologie.Sedatie is het verlagen van de staat van het bewustzijn van een patiënt. Dit gebeurt door middel van toediening van geneesmiddelen, de zogenoemde sedativa.
Wat is het verschil tussen een roesje en een narcose?
Zoals in de definitie staat betekent narcose een diepe slaap waarbij het bewustzijn en het gevoel volledig wordt uitgeschakeld, zodat de chirurg ongestoord in het lichaam kan snijden.Een roesje wordt in medische vaktermen sedatie genoemd, waarbij het bewustzijn en gevoel dus wel intact blijven, maar door medicatie verlaagd raken zodat de patient een vervelende procedure gemakkelijker kan ondergaan, daarbij blijft hij spontaan ademen, maar is hij zich niet volledig bewust van wat er met hem gebeurt. Bijvoorbeeld een gastroscopie of bronchoscopie (in de maag of luchtwegen kijken met een cameraatje) is niet echt prettig om volledig bij bewustzijn te ervaren. Met sedatie kan je dit beter verdragen. De behandelaar dient echter wel goed op de patient te letten, dat deze goed blijft ademen. De nieuwe richtlijnen geven dan ook aan dat er een sedatie specialist bij is, die de patient goed in de gaten houdt.In beide gevallen dient er altijd monitoring gedaan te worden. Dat betekent dat via een tv scherm de patient in de gaten gehouden wordt. We meten het zuurstof gehalte (saturatie), hartritme en de bloeddruk.
Welke middelen worden er gebruikt voor een narcose?
Het slaapmiddel van de eerste keus is propofol. Dit is een fantastisch middel omdat het de patient heel snel in slaap maakt, je valt als het ware direct in een hele diepe slaap. Tevens zorgt het ervoor dat men heel lekker wakker wordt en het gevoel heeft echt uitgeslapen te zijn. Soms duurt een operatie maar 20 minuten en als iemand dan wakker is denkt hij dat het uren geduurd heeft.
Heel vaak worden mensen ook wel wat ontremd door dit middel, zodat ze allerlei informatie met je delen wat ze normaliter niet zouden doen, een enkele keer werd een patient helemaal verliefd op me wakker, wat op dat moment best grappig is. Vaak weten ze echter niet meer wat ze gezegd of gedaan hebben, het middel zorgt namelijk voor een retrograde amnesie, dus je onthoudt niet meer wat je gezegd hebt. Hetgeen soms maar goed is ook!
Het in slaap houden kan met propofol of met een slaapdamp, meestal sevofluraan genaamd. Kinderen worden hier ook mee in slaap gebracht met het welbekende kapje. Volwassenen krijgen voor ze onder narcose gaan ook een kapje maar dit bevat 100% zuurstof , omdat propofol er namelijk voor zorgt dat je niet zelfstandig meer kunt ademen. Dit wordt door de anesthesist of anesthesie medewerker overgenomen met een ballon welke zit verbonden aan een beademings apparaat, het zogenaamde anesthesie toestel. Dit neemt tijdens de operatie het hele ademen van de patient over. Tijdens de operatie wordt je dus beademd door een toestel en dat gaat via een pijpje in de luchtpijp. Een riskante procedure, waar lang op getraind wordt, voordat je dit zelfstandig mag uitvoeren.In Nederland wordt gewerkt volgens de zogenaamde balanced anesthesie. Dit betekent dat naast propofol er ook een pijnstillend middel is en een spierverslapper als dat nodig is voor de operatie. Ook al is de patient zich niet bewust van de operatie en de pijn dien je toch een pijnstiller toe te brengen omdat het lichaam natuurlijk wel een pijnprikkel kan ervaren. Dit merk je aan signalen zoals een hoge bloeddruk en een versnelling van het hartritme. Treedt dit op dan wordt er een extra dosis toegediend. De dosis dient echter wel afgemeten te zijn, omdat het anders heel lang kan duren voordat iemand wakker wordt uit de narcose. Alle middelen worden dus op de patient afgestemd en zijn in balans met elkaar.
Is een narcose vergelijkbaar met een diepe slaap?
Een narcose wordt vergeleken met een diepe slaap, maar dat klopt dus niet. In feite ben je in een diepe coma want het ademcentrum in de hersenen is uitgeschakeld. Sedatie kan je met een diepe slaap vergelijken want dan blijf je wel spontaan ademen.
Kun je wakker worden tijdens een narcose?
Tijdens de narcose kun je alleen wakker worden als de anesthesist zit te slapen! Met andere woorden als hij niet oplet en de continue slaapmedicatie raakt verstoord, dan wordt de patient uiteraard tijdens de operatie wakker. Maar dat is dus alleen als er iets mis gaat en niemand het opmerkt. Dat is ook de reden om zo weinig mogelijk spierverslapping te geven, alleen wanneer dit nodig is. Want mocht iemand wakker worden, dan kan hij of zij zich bewegen zodat het opvalt. Het gebeurt vrijwel nooit, maar het is van belang dat degene die naast de patient zit goed oplet en zijn werk goed doet!
Kan narcose gevaarlijk zijn?
Behalve de zuurstof saturatie, hartritme en bloeddruk wordt ook het ECG continu gemeten. Dit is het bekende bewegend grafiekje wat de activiteit van het hart aangeeft. Krijgt het hart zuurstof tekort of treedt er een hartstilstand op dan zie je dat dus onmiddellijk en kan er tot actie worden overgegaan.Narcose was vroeger zeer gevaarlijk en was het risico op overlijden zeer hoog. De middelen die gebruikt werden waren uiterst giftig en er was geen goede monitoring mogelijk. Tegenwoordig is de narcose uiterst veilig geworden. Het risico op overlijden bij een gezond persoon is gedaald van 1 op de 1000 mensen naar 1 op de 100.000. Er gaat dus zelden meer wat mis. Wanneer een patient echter al ziek de operatie kamer op komt of ouder dan 85 jaar is, dan is er uiteraard meer risico en dient de narcose continu aan de situatie te worden aangepast.
Kun je lang last houden van een narcose?
Oudere mensen houden soms wat concentratie stoornissen over na een narcose. Dit is echter nooit in een wetenschappellijke studie aangetoond. Soms krijg je een patient op je spreekuur die sinds de narcose moeite heeft zijn concentratie te houden bij de krant lezen of naar de tv kijken. Dit komt echter maar zelden voor. Jonge mensen hebben meestal geen last van een narcose. Het komt voor dat iemand zelfs twee keer op een dag onder narcose gebracht omdat er bijvoorbeeld een bloeding is opgetreden, wat door de chirurg weer hersteld dient te worden.
Zijn er situaties waarbij een narcose niet kan?
Een narcose toedienen kan altijd, alleen hangt het natuurlijk van de uitgangspositie van de patient af hoe deze de narcose ingaat. Je kunt je voorstellen dat een patient met een steekwond in zijn borst een ander risico heeft dan een gezonde jongeman die een navelbreuk laat herstellen. De ene overleeft misschien de operatie niet en de ander gaat aan het eind van de dag alweer naar huis.Grote complexe operaties zoals hartchirurgie of hersen operaties worden in gespecialiseerde ziekenhuizen uitgevoerd. Hiervan zijn de risico’s uiteraard hoger, maar inmiddels weten we deze ook te minimaliseren en komen de meeste mensen hier ook heel goed uit de narcose.
Waarom mag je niet eten voor een narcose?
Je dient altijd nuchter te zijn voor de operatie omdat je geen controle meer hebt over het binnenhouden van de maaginhoud zodra we de narcose middelen hebben toegediend. Dit is dus een uiterst gevaarlijk moment, de maaginhoud komt dan namelijk naar boven en kan je keelgat in glijden zodat maaginhoud en maagzuur in de longen terecht komen (aspiratie). Dit levert een zeer kritieke situatie op en kan alleen op een hoog gespecialiseerde intensive care behandeld worden.
Hoe gaat dat als er met spoed geopereerd moet worden en je niet nuchter bent?
Het komt natuurlijk voor dat iemand, ondanks dat zijn maag niet leeg is, toch met spoed geopereerd moet worden. Dat maakt voor ons de inleiding bijzonder spannend en staat iedereen op scherp om te voorkomen dat de patient aspireert. Er zijn technieken om dit toch te bewerkstelligen en te zorgen dat de patient zonder complicaties onder narcose komt.